Je kent het wel: jouw kat komt ’s avonds lekker bij je op de bank liggen. Maar wat begint als een knus moment, eindigt vaak met frustratie wanneer je merkt dat je helemaal onder de kattenharen zit. Niet alleen jij, maar de laatste tijd ook je bank, tapijt, je favoriete zwarte shirt, en zelfs je nieuwe jurk, net voordat je de deur uit moet voor dat etentje met vrienden. Grrrr… Kledingrollers zijn niet om aan te slepen. Het is om gek van te worden! En laten we eerlijk zijn, het is ook niet leuk voor je kat. Hij begrijpt niet waarom hij ineens minder knuffeltijd krijgt.
Maar wat kunnen we eigenlijk doen aan al die haren? Om haaruitval bij katten (en honden) aan te pakken, moeten we eerst iets weten over hun vacht en haargroeicyclus. Als we dit begrijpen, kunnen we ook katvriendelijke oplossingen vinden voor haaruitval/rui.
De haargroeicyclus van een kat is afgestemd op zijn beschermingsbehoeften en op hun vermogen om zelf voor hun vacht te zorgen. Natuurlijke haargroei is asynchroon, waardoor de vacht verschillende lengtes heeft en een kat nooit helemaal kaal wordt, zelfs niet tijdens de rui. De vacht van een kat dient als bescherming van de huid, maar kan ook loslaten wanneer dat nodig is. Bijvoorbeeld als de kat ergens achter blijft hangen. Beter een pluk haar aan een tak offeren of een hap vacht in de bek van je tegenstander, dan wondjes op de huid. Een mooie uitvinding van moeder natuur!
Dat maakt het wel lastig voor het kammen van de vacht. Als je een kat kamt kun je namelijk nooit een onderscheid maken tussen oude haren en nieuwe haren, omdat ook de goede nieuwe haren dus snel loslaten als een bescherming voor de huid. En wanneer te veel haar wordt verwijderd, kan dit de groei van de vacht verstoren en ervoor zorgen dat veel haar tegelijk in de rui gaat, wat oncomfortabel is voor de kat omdat hij zijn vacht niet meer kan bijhouden, haarballen kan krijgen en zelfs klitten.
Haar groeit wanneer er volop licht is, dus wanneer de dagen langer worden. Dit is de reden waarom er in het voorjaar meer sprake is van haarverlies. Wat veel mensen denken is dat een oude haar moet worden “opgeruimd” om plaats te creëeren voor een nieuwe haar. Dat is niet waar, de natuur heeft hier geen hulp bij nodig. Een nieuwe haar wordt namelijk door het haarknopje geproduceerd waardoor de oude haar er netjes wordt uitgeduwd. Licht zorgt dus voor groei(hormoon), niet temperatuur, en tegelijk ervaar je hierdoor een ruiperiode. Overmatig kammen in het voorjaar kan zelfs een extra rui veroorzaken, want doordat het licht is zal het haarknopje proberen om een nieuwe haar te maken. Het kan zelfs leiden tot een vicieuze cirkel van haaruitval en de kat maar blijft verharen.
De vacht bestaat uit primaire haren (of dekharen) en secundaire haren (wolharen). Dekharen zijn de lange, stugge haren die je ziet wanneer je naar de vacht van een kat kijkt. Ze vormen de buitenste laag van de vacht en dienen voornamelijk als bescherming tegen invloeden van buitenaf, zoals regen, wind en vuil.
Wolharen, ook wel ondervacht genoemd, zijn kortere, zachtere haren die zich onder de dekharen bevinden (bij een Pers zijn de wolharen zelfs even lang!). Ze fungeren als isolatie en helpen de kat warm te houden. Wolharen zijn ook verantwoordelijk voor het creëren van luchtige ruimtes tussen de huid en de buitenste dekharen, waardoor de kat beter geïsoleerd is tegen kou. Maar ook bescherming tegen UV en koelte in de zomer, omdat de haren plat tegen het lichaam kunnen worden gelegd.
De wol- en dekharen groeien door elkaar heen. Dit is de reden waarom katvriendelijke trimmers de kat niet ontwollen met gereedschap als Furminators of andere mes achtige kammen, er valt namelijk geen onderscheid te maken tussen de 2 soorten haren. En ook niet tussen oude en nieuwe haren!
Dit is een absolute fabel. Toch worden trimmers tijdens de ruiperiode meermaals gebeld met dit verzoek. Om het uit te leggen: het preventief scheren of inkorten van de vacht van een kat om haaruitval te verminderen, is geen oplossing. In feite kan het zelfs schadelijk zijn voor de kat. De vacht van een kat heeft een belangrijke functie bij het reguleren van de lichaamstemperatuur, het beschermen van de huid (tegen schadelijke UV-straling, mechanisch geweld) en het voorkomen van huidproblemen. Het heeft een groot zelf herstellend vermogen zolang we er niet te veel aan manipuleren. Door de vacht te scheren of in te korten, schop je deze beschermende capaciteit in de war met allerlei gevolgen van dien. De kat wordt kwetsbaarder voor zowel hitte als kou. De kattenhuid is minder goed in staat om te vechten tegen bacterieen van buitenaf. De pigmenten nemen af, de vacht kan valer worden van kleur. De talg en vochtregulatie verandert waardoor er een vette of juist droge, schilferige huid ontstaat. En zo zijn er nog tal van andere redenen waarom we in principe niet preventief scheren. Scheren omdat de kat klitten of vervilting heeft is noodzakelijk kwaad, en proberen we met advies over de vachtverzorging te voorkomen. Maar helaas is het wel eens noodzakelijk om dit te doen. Om dezelfde redenen wordt dit door katvriendelijke kattentrimmers ook zo lokaal mogelijk gedaan (alleen de probleem gebieden). Want vachtbesparend is in het belang van het welzijn van de kat. Bovendien zal scheren/inkorten de rui/haaruitval geenzins tegengaan; de “oude” haar die op het punt staat om plaats te maken voor de nieuwe haar wordt afgeschoren, maar zal alsnog uitvallen maar dan alleen iets korter. Dus maakt dan dan uit op de bank? Het is nog steeds haar.
De beste manier is om dagelijks met je vingers door de vacht te gaan en te voelen tot op de huid. Zo kun je beginnende klitten snel opsporen en uitpluizen. In ruiperiodes, zoals in het vroege voorjaar en zomer, is het ook aan te raden om losse haren te verwijderen met een klein slickerborsteltje wanneer je ziet dat deze over de vacht van de kat dwarrelen. Dit kun je doen door zachte, korte halen te maken, zoals een kat zichzelf zou wassen. Nog minder schadelijk voor de kat is hem te aaien met een microvezeldoekje (evt. licht vochtig).
Vermijd echter het gebruik van agressieve ontwolmessen, kunstof borstels (maakt broos en statisch) en rubber, omdat deze te veel haar uit de vacht kunnen trekken en de natuurlijke groei van de vacht verstoren.
Wat je niet gebruikt:
Kam de vacht hooguit eens per week met de grove zijde van een combikam (bij langharige katten, bij kortharen volstaat eens per maand) en vergeet niet de buik, oksels en liezen, waar klitten zich vaak vormen. Het liefst gebruik je slechts enkele tanden van de kam om het contact oppervlak met de huid zo klein mogelijk te houden en zo veel mogelijk verticaal in laagjes door de vacht te werken. Weersta de verleiding om meerdere keren over dezelfde plek te kammen. 1x controleren (wanneer je dit met je vingers lastig vind) of er een klit zit is voldoende. Het is namelijk niet het doel om “lekker veel” haar uit de kat te kammen maar om klitjes op te sporen.
Wat je wel gebruikt:
Weet je niet hoe je de kat moet kammen? Bekijk dan ook eens dit filmpje:
Kortom: het lijkt misschien tegenstrijdig, maar de beste manier om haaruitval te verminderen, is de vacht te respecteren. Less is more! Denk aan de natuurlijke haargroeicyclus van je kat en vermijd het stimuleren van overmatige rui door te veel te kammen. Het neemt overigens niet weg dat sommige katten wat moeite hebben om de vacht zelf bij te houden en ondersteuning middels een vachtverzorging in de salon van nut kan zijn. Wil je weten waarom, lees dan hier verder.
Met deze eenvoudige tips kun je niet alleen je kat gelukkig maken, het is heel even doorbijten, maar uiteindelijk is die piek van de haaruitval toch echt zo weer voorbij. En in de tussentijd blijven de kledingrollers én de stofzuiger een must.
Hulp of uitleg nodig over de vachtverzorging van jouw kat?